ΠΟ Λ Ι Τ Ι Σ Τ Ι Κ Α Σ Τ Ο Ι X Ε Ι A
«από το υπερώο ψηλά» (στ. 366), «από το θάλαμό της κατεβαίνει την ψηλή του
σκάλα» (στ. 368), «στήθηκε στην κολόνα εκείνη που κρατεί στέρεη στέγη» (στ.
371), «ψηλά στον θάλαμο» (στ. 405), «στον ίσκιο της μεγάλης αίθουσας» (στ.
408), «μια κάμαρη ψηλή ... έβλεπε στην αυλή, πανέμορφη κι ολόγυρα
προφυλαγμένη» (στ. 474-476): Στους στίχους αυτούς υπάρχουν πληροφορίες
για την αρχιτεκτονική του παλατιού. Τα διαμερίσματα των γυναικών βρίσκονται
ξεχωριστά από τα αντρικά διαμερίσματα. Το δωμάτιο της βασίλισσας βρίσκεται στο υπερώο, στον πρώτο όροφο. Το υπερώο και η μεγάλη αίθουσα (το μέγαρο)
επικοινωνούν με μια μεγάλη σκάλα. Το δωμάτιο του Τηλέμαχου είναι ένα
υπερυψωμένο κτίσμα, απομονωμένο και προφυλαγμένο ολόγυρα.
«βάγιες» (στ. 369), «πιστές οι ακόλουθες» (στ. 373, 404), «παρακόρες» (στ. 399):
υπηρετικό προσωπικό.
«αργαλειός, ρόκα» (στ. 399): Η οικοτεχνία στην ομηρική εποχή ήταν πολύ αναπτυγμένη. Ο αργαλειός ήταν ένα σύνθετο εργαλείο με το οποίο ύφαιναν τα ρούχα τους οι αρχαίοι. Η ρόκα ήταν μια βέργα η οποία κατέληγε συνήθως σε σχήμα Υ ή Ψ στη μια άκρη της. Πάνω στην άκρη αυτή τοποθετούσαν μια τούφα μαλλί απ' όπου και τραβούσαν λίγο - λίγο για να κλώσουν το νήμα.
«την αντάλλαξε μ' είκοσι βόδια» (στ. 482): Στην εποχή που εκτυλίσσεται η Οδύσσεια το νόμισμα δεν είναι διαδεδομένο και οι αγοραπωλησίες γίνονται με ανταλλαγή προϊόντων.
«δαδιά κρατώντας αναμμένα» (στ. 486)
«τα δυο θυρόφυλλα της κάμαρης» (στ. 489)
«κλίνη» (στ, 490), «στο πλάι της κλίνης με τις τορνευτές οπές» (στ.493)
«μαλακός χιτώνας» (στ. 491)
«πάσσαλος» (στ. 493)
«την πόρτα τράβηξε από την ασημένια της λαβή και κλείδωσε, σέρνοντας από το λουρί τον σύρτη» (στ. 495-496)
«φλοκάτη» (στ. 496)
Τ Ε χ Ν Ι Κ Η Τ Η Σ ΟΔ Υ Σ Σ Ε Ι Α Σ
Η είσοδος της Πηνελόπης
Στην ενότητα αυτή ο ποιητής εισάγει ένα νέο πρόσωπο, την Πηνελόπη, με
εντυπωσιακό, σχεδόν κινηματογραφικό τρόπο: όλοι βρίσκονται στη μεγάλη αίθουσα και ακούν το τραγούδι του Φήμιου. Η Πηνελόπη κατεβαίνει τη σκάλα αργά και γεμάτη μεγαλοπρέπεια, ενώ δυο υπηρέτριες τη συνοδεύουν. Η βασίλισσα στέκεται στη μεγάλη κολόνα και με μια χαριτωμένη και περήφανη κίνηση τακτοποιεί τη μαντίλα της. Ο Όμηρος περιγράφοντας με έντονη θεατρικότητα τις κινήσεις της Πηνελόπης, σκιαγραφεί την προσωπικότητα της ηρωίδας.
Διάλογος
Στην ενότητα αυτή εκτός από τις περιγραφές (του παλατιού, της εισόδου της
Πηνελόπης, του δωματίου) κυριαρχεί ο διάλογος. Ο Τηλέμαχος μιλάει με τη μητέρα του και με τους δύο μνηστήρες ξεχωριστά (Αντίνοο και Ευρύμαχο). Με τον τρόπο αυτό ο ποιητής κάνει το κείμενό του πιο ζωντανό και ενδιαφέρον.
Προϊδεασμός
στ. 416-420: Ο Τηλέμαχος μας προετοιμάζει για τη συνέλευση των Ιθακησίων (ραψωδία γ)
στ. 423-425: Ο Τηλέμαχος, προειδοποιώντας τους μνηστήρες, μας προϊδεάζει για τη μνηστηροφονία (ραψωδία χ).
στ. 498: Οι σκέψεις του Τηλέμαχου μας προετοιμάζουν για το ταξίδι του(ραψωδία γ)
Ειρωνεία
στ. 439-442: Ο Τηλέμαχος, ενώ γνωρίζει ότι οι θεοί είναι με το μέρος του, λέει ότι
υπάρχουν πολλοί άλλοι Αχαιοί εκτός από τον ίδιο για να πάρουν την εξουσία, αφού ο Οδυσσέας είναι νεκρός.
στ. 450-452: Ο Ευρύμαχος εύχεται να μην πάρει ποτέ κανείς την περιουσία του
Τηλέμαχου, τη στιγμή που ο ίδιος και οι άλλοι μνηστήρες κατασπαταλούν το βιος του Οδυσσέα.
Επιβράδυνση
Στους στίχους 480-485 υπάρχουν πληροφορίες για την Ευρύκλεια. Σκοπός της
επιβράδυνσης είναι να εκτονωθεί η ένταση που δημιουργήθηκε από την
αντιπαράθεση Τηλέμαχου - μνηστήρων.
ΜΟ Τ Ι Β Α Τ Η Σ ΟΔ Υ Σ Σ Ε Ι Α Σ
«τον τιμημένο μας αοιδό» (στ. 386), «αλήθεια βρίσκω τόσο ωραίο να ακούει κανείς τον αοιδό μας... θα' λεγες πως η φωνή του μοιάζει με θεού» (στ. 414-415): Ο Τηλέμαχος αναφέρεται με τιμητικά λόγια στον τραγουδιστή Φήμιο. Οι αρχαίοι
τιμούσαν τους αοιδούς, καθώς τους θεωρούσαν θεόπνευστους. Πολλοί αοιδοί
ζούσαν στις αυλές των βασιλιάδων και είχαν μεγάλη φήμη.
«πικρόν όπως τον όρισε τον γυρισμό τους απ' την Τροία η Αθηνά Παλλάδα» (στ.364-365), «ο Δίας ίσως είναι ο αίτιος, που δίνει στους φιλόπονους ανθρώπους, καταπώς θέλει εκείνος στον καθένα» (στ. 388-389), «θα το δεχόμουν, αν ο Δίας το χάριζε» (στ.435), «αυτά εναπόκεινται στην κρίση των θεών» (στ. 447): Σ' αυτούς τους στίχους θίγεται για μια ακόμη φορά το θέμα του καθορισμού της ανθρώπινης τύχης από τους θεούς.
«με τα δικά σου απασχολήσου έργα... εγώ ο κυβερνήτης» (στ. 398-401): Η άποψη αυτή του Τηλέμαχου για τα ενδιαφέροντα και τις ασχολίες των ανδρών και των γυναικών παρουσιάζει τη θέση των δύο φύλων στην εποχή του. Οι γυναίκες ασχολούνται με τις δουλειές του σπιτιού, τον αργαλειό και τη ρόκα, ενώ οι άντρες είναι αυτοί που παίρνουν τις αποφάσεις. Οι γυναίκες στο σπίτι είναι περιορισμένες στο γυναικωνίτη και δεν λαμβάνουν μέρος στα γλέντια και στα συμπόσια.
«παρόλ' αυτά, υπάρχουν κι άλλοι... είναι νεκρός» (στ. 439-442): Στα χρόνια του Ομήρου ο θεσμός της κληρονομικής βασιλείας υπάρχει αλλά αρχίζει να εξασθενεί.
«Αν ίσως όμως και νομίζετε... φάτε λοιπόν κι αρπάξτε» (στ. 421-423), «τα κτήματά σου είναι βέβαια δικά σου... από ανθρώπους» (στ. 449-452): Στην ομηρική εποχή υπάρχει η έννοια της ατομικής ιδιοκτησίας και της συσσώρευσης πλούτου. Ο σφετερισμός της ξένης περιουσίας θεωρείται κακό και δίνει το δικαίωμα στον ιδιοκτήτη να τιμωρήσει σκληρά τον σφετεριστή.
«αλλά ωραίε και γενναίε εσύ, θέλω να σε ρωτήσω... ανάγκη» (στ. 453-457): Εδώ υπάρχει το μοτίβο των αλλεπάλληλων ερωτήσεων για να διαπιστωθεί η ταυτότητα ενός ξένου.
«Η Ευρύκλεια... την οργή της άλλης» (στ. 479-485): Ο Λαέρτης, όταν ήταν νεότερος, αντάλλαξε την Ευρύκλεια με είκοσι βόδια. Την πήρε στο παλάτι όχι για υπηρέτρια αλλά για παλλακίδα, δηλαδή ερωμένη του. Καταλαβαίνοντας όμως ότι η σύζυγός του θα αντιδρούσε, ανέθεσε στην Ευρύκλεια την ανατροφή του γιου του Οδυσσέα. Βλέπουμε εδώ το σεβασμό του συζύγου προς τη γυναίκα του αλλά και το θεσμό της παλλακείας. Η απόκτηση ερωμένης και νόθων παιδιών ήταν κάτι αρκετά συνηθισμένο στην αρχαιότητα.
Χ Α Ρ Α Κ Τ Η Ρ Ι ΣΜΟ Σ – Σ Κ Ι Α Γ Ρ ΑΦΗ Σ Η Π Ρ Ο Σ Ω Π Ω Ν
Πηνελόπη: Η παρουσία της Πηνελόπης είναι μεγαλόπρεπη κι επιβλητική. Είναι όμορφη, μυαλωμένη, διακριτική αλλά και υπερήφανη στις κινήσεις και στα λόγια της. Είναι ευαίσθητη, πιστή κι αφοσιωμένη στο σύντροφό της Οδυσσέα, γεγονός που φαίνεται από την ταραχή που της προκαλεί το τραγούδι του Φήμιου. Με το θρήνο της (στ. 405) εκφράζει τη μεγάλη αγάπη που τρέφει για το σύζυγό της. Ακόμη δείχνει έκπληξη αλλά και σεβασμό στις απόψεις του γιου της. Είναι έξυπνη και νιώθει ότι ο Τηλέμαχος μεγαλώνει και ωριμάζει, γι' αυτό και δεν αντιδρά στην απότομη συμπεριφορά του.
Τηλέμαχος: Ο Τηλέμαχος εδώ φαίνεται να βγαίνει από ένα λήθαργο. Παρουσιάζεται θαρρετός και τολμηρός, ώριμος και δυναμικός. Με σταθερότητα εκφράζει τις απόψεις του, τόσο στην Πηνελόπη όσο και στους μνηστήρες. Η απάντησή του προς τον Αντίνοο για το βασιλικό αξίωμα (στ. 434-445) καθώς και η απόκρυψη της πραγματικής ταυτότητας του Μέντη (στ. 461-468) φανερώνουν εξυπνάδα και ευελιξία. Σε όλη την ενότητα κυριαρχεί η μετάβασή του από την ανωριμότητα στην ενηλικίωση.
Αντίνοος : Είναι ο πιο θρασύς από τους μνηστήρες. Παρουσιάζεται παράλογος, καθώς κατηγορεί τον Τηλέμαχο για έπαρση, τη στιγμή που αυτός και οι υπόλοιποι μνηστήρες σπαταλούν αναίσχυντα την ξένη περιουσία.
Ευρύμαχος: Είναι ο δεύτερος σε σπουδαιότητα μνηστήρας μετά τον Αντίνοο. Μιλά στον Τηλέμαχο σε ήπιο τόνο, με διπλωματία, προκειμένου να του αποσπάσει πληροφορίες για τον ξένο. Πίσω όμως από αυτή τη γλυκύτητα κρύβεται θράσος και ειρωνεία που φαίνεται στο στίχο 453 όπου αποκαλεί τον Τηλέμαχο «ωραίε και γενναίε εσύ».
Ευρύκλεια: Είναι η πιο ταπεινή και διακριτική φιγούρα της ενότητας. Φροντίζει τον Τηλέμαχο σιωπηλή, γεμάτη αγάπη και αφοσίωση (στ. 479-480, 486-488).
ΑΙ Σ Θ Η Τ Ι Κ Α Σ χ Ο Λ Ι Α : Τ Υ Π Ι Κ Ε Σ Ε ΚΦΡ Α Σ Ε Ι Σ
• «φημισμένος αοιδός» (στ. 362)
• «πικρός γυρισμός» (στ. 363-364)
• «σκεφτική και φρόνιμη» (στ. 367)
• «θεία γυναίκα» (στ. 370)
• «λαμπερή μαντίλα» (στ. 372)
• «θεϊκός αοιδός» (στ. 374)
• «γνωστικός Τηλέμαχος» (στ. 385), «συνετός Τηλέμαχος» (στ. 411), «με σύνεση και
γνώση του αντιμίλησε ο Τηλέμαχος» (στ. 460)
• «του νόστου η μέρα» (στ. 396)
• «τα μάτια λάμποντας» (στ. 406)
• «ύπνο γλυκό σταλάζοντας» (στ. 407)
• «θαλασσοφίλητη Ιθάκη» (στ. 440, 443)
• Τυπικές ερωτήσεις: στ 454-456
• «αθάνατη θεά» (στ. 468)
• «παθητικό τραγούδι» (στ. 470)
Δεν υπάρχουν σχόλια:
Δημοσίευση σχολίου