ΤΟ ΥΠΟΚΕΙΜΕΝΟ

ΥΠΟΚΕΙΜΕΝΟ

ΟΡΙΣΜΟΣ: Υποκείμενο είναι ο όρος της πρότασης που εκφράζει το πρόσωπο ή το πράγμα το οποίο κάνει ή υφίσταται ό,τι δηλώνει το ρήμα. Είναι εκείνο για το οποίο γίνεται λόγος στην πρόταση.

Όλα τα υποκείμενα: ρημάτων/απαρεμφάτων/μετοχών μεταφράζονται με ΟΝΟΜΑΣΤΙΚΗ.

ΠΤΩΣΗ ΥΠΟΚΕΙΜΕΝΟΥ	ΠΑΡΑΔΕΙΓΜΑΤΑ
1. ΟΝΟΜΑΣΤΙΚΗ: όταν είναι υποκείμενο ρήματος	῾Η ἀρετὴ ὑπὸ πὰντων ἁνθρώπων ζηλοῦται. ῾Ηρακλῆς τοὺς τυράννους ἔπαυσε.
2. ΟΝΟΜΑΣΤΙΚΗ: όταν είναι υποκείμενο απαρεμφάτου και έχουμε ταυτοπροσωπία	Κῦρος νομὶζει ἀδικεῖσθαι ὑφ' ὑμῶν. Οἱ στρατιῶται οὐκ ἔφασαν ἰὲναι.
3. ΑΙΤΙΑΤΙΚΗ: όταν είναι υποκείμενο απαρεμφάτου και έχουμε ετεροπροσωπία (μεταφράζεται με ονομαστική)	Σωκρὰτης ἡγεῖτο θεούς πὰντα εἰδὲναι. Κῦρος ἐκὲλευσε τοὺς ῞Ελληνας προβαλὲσθαι τὰ ὅπλα.
4. Οποιαδήποτε πτώση όταν είναι υποκείμενο της μετοχής, αφού η μετοχή και το υποκείμενο της έχουν ίδια πτώση. Η έναρθρη μετοχή είναι πάντα επιθετική και έχει υποκείμενο το άρθρο της.	᾿Αποπλεῖ οἴκαδε καὶπερ χειμῶνος ὄντος. Κῦρος ἔχων τριὰκοντα ἄνδρας ἐπὲρχεται. ῾Ο ᾿Ιάσων τριήρεις ἐπλήρου ὡς βοηθήσων. Πολλοί εἰσί οἱ φὶλοι τῶν εὐτυχοὺντων.

ΜΟΡΦΕΣ ΥΠΟΚΕΙΜΕΝΟΥ (πώς εκφέρεται)	ΠΑΡΑΔΕΙΓΜΑΤΑ
1. Με άρθρο (σε επιθετική μετοχή)	῾Ο λάμπων ἥλιος.
2. Με ουσιαστικό	Ἡ νύξ προβαίνει.
3. Με επίθετο	Πολλοὶ τῶν ἀνθρὼπων οὐκ ἐμμὲνουσι τοῖς λογισμοῖς.
4. Με αντωνυμία (ουσιαστική)	Οὗτοι ἡρέθησαν δημαγωγοὶ. Τίς ἀγορεὺειν βοὺλεται.
5.Με αριθμητικό	Δέκα ἐστασὶαζον.
6. α)Με ουσιαστικοποιημένο   επιθετικό προσδιορισμό     β)Με ουσιαστικοποιημένο  κατηγορηματικό προσδιορισμό	Οὐκ ἄν ποτε ὁ δὶκαιος ἄδικος γὲνοιτο. Τὲλος πὰντες ἀπεχὼρησαν.
7.Με έναρθρη μετοχή (επιθετική)	Οἱ φθονοῦντες μισοῦνται.
8. Με απαρέμφατο (έναρθρο/άναρθρο)	Τό ἀδικεῖν οὐκ ἔστι καλὸν. Δεῖ θαρσεῖν ἡμᾶς.
9. Με δευτερεύουσα ονοματική   πρόταση  α)ειδική  β)πλάγια  γ)ενδοιαστική  δ)αναφορική	Δῆλον ἐστίν ὅτι ἀλγεῖς. Τέρας ἐστὶν εἰ τις ηὐτὺχησε δια βὶου. Κὶνδυνος ἐστὶ μὴ οὐ νικὴσωμεν. Μακὰριος ἐστὶ ὅστις νοῦν καὶ οὐσὶαν ἔχει.
10. Με το άρθρο "τὸ" + φράση	Τὸ γνῶθι σαυτὸν ἔστι χαλεπὸν.
11. Με άρθρο + άκλιτη λέξη	Οἱ μὲν ἡσὺχαζον.
12. Εμπρόθετα με α) εἰς/ἀμφί      περὶ/κατά +αιτιατική      ὑπέρ/ὡς/πρός      όταν δηλώνεται χρόνος ή ποσό     κατά προσέγγιση. β) ὅτι+αιτιατική => έκταση      κατά+αιτιατική => μερισμό      ὑπέρ+αιτιατική => υπέρβαση	᾿Απὲθανον περὶ τοὺς τετρακοσίους. Καθ' ἑκάστους ἐκαλοῦντο ῞Ελληνες. Συνελὲγησαν ὑπέρ τούς πεντακοσίους. Πρός ἡμὲραν ἐγὶγνετο.
13. Με επίρρημα (σπανίως)	᾿Οψὲ ἐγὶγνετο (=άρχισε να βραδιάζει).

ΠΑΡΑΤΗΡΗΣΕΙΣ:

1.     Το υποκείμενο του ρήματος βρίσκεται σε oνομαστική και μπόρει να είναι οποιοδήποτε μέρος του λόγου,ακόμη και ολόκληρη φράση ή πρόταση ή απαρέμφατο,θεωρούμενα ως ουσιαστικά σε ονομαστική.

2.     Αττική σύνταξη: το ρήμα σε γ΄ ενικό δέχεται υποκείμενο ουδέτερου γένους και σε πληθυντικό αριθμό παρά τον κανόνα.
ΠΑΡΑΔΕΙΓΜΑ: ῞Οτε τὰ ζῶα φωνή εἶχε, τά πρόβατα ἔλεγε τῷ δεσπότῃ.

3.     Σχήμα κατά το νοούμενο: ρήμα πληθυντικού αριθμού δέχεται ως υποκείμενο λέξη περιληπτικής σημασίας σε ενικό αριθμό. Το ρήμα δηλαδή δεν συμφωνεί με το γραμματικό τύπο του υποκειμένου, αλλά μ᾿αυτό που νοείται με το υποκείμενο.Τέτοιες λέξεις είναι συνήθως:

ἡ πὸλις (=οἱ πολῖται)
ὁ στρατὸς (=οἱ στρατιῶται)
ὁ ὄχλος (=οἱ ἄνθρωποι)
τό πλῆθος (=οἱ πλεὶονες).
ΠΑΡΑΔΕΙΓΜΑ : ῾Η πὸλις ἐν αἰτὶα εἶχον Περικλὲα (=οι πολίτες κατηγορούσαν τον Περικλή).

4.     Πρόληψη του Υποκειμένου: έχουμε όταν το υποκείμενο δευτερεύουσας πρότασης, συνήθως πλάγιας ερωτηματικής ή ειδικής λαμβάνεται εκ των προτέρων, στην προηγούμενη πρόταση ως αντικείμενο, αιτιατική της αναφοράς ή ως προσδιορισμός.
ΠΑΡΑΔΕΙΓΜΑ : Οἶσθα Εὐθὺδημον ὁπόσους ὀδόντας ἔχει; (υποκείμενο της πλάγιας είναι ο Εὐθὺδημος που στην κύρια είναι αντικείμενο).

5.     Το υποκείμενο παραλείπεται:
α) με τα λεκτικά: λὲγουσι / φασί. Στην περίπτωση αυτή νοούνται ως υποκείμενα τα τινές ή οι ἄνθρωποι.
β) ΄Οταν είναι αόριστο ή όπως στις φράσεις : καλῶς ἔχει, οὕτως ἔχει, όταν νοούνται τα : τοῦτο, τὸ πρᾶγμα, τὸ ἔργον.
γ) ΄Οταν το ρήμα υπαινίσσεται το υποκείμενο του π.χ. στο κηρὺττει—>νοείται ως υποκείμενο ὁ κῆρυξ.
δ) ΄Οταν προσδιορίζει χρόνο ημερονυχτίου υποκείμενο είναι "ἡ ἡμὲρα" όπως στις φράσεις: ὀψέ ἦν (=ήταν αργά) / ἦν ἀμφὶ πλὴθουσαν ἀγορὰν (=ήταν η ώρα που η αγορά ήταν γεμάτη) / ἦν ἀμφὶ τὴν τελευταίαν φυλακήν (=ήταν η ώρα της τελευταίας βάρδιας). Τα : ὀψέ / ἀμφὶ πλὴθουσαν ἀγορὰν / ἀμφὶ τὴν τελευταίαν φυλακήν είναι ΚΑΤΗΓΟΡΟΥΜΕΝΑ.
ε) ΄Οταν μπορεί εύκολα να νοηθεί απο τα συμφραζόμενα —>᾿Εβοὺλοντο ἐκλιπεῖν τὴν πόλιν (Υποκείμενο: οὖτοι).

ΥΠΟΚΕΙΜΕΝΟ ΑΠΡΟΣΩΠΩΝ ΡΗΜΑΤΩΝ ΚΑΙ ΕΚΦΡΑΣΕΩΝ

Το υποκείμενο των απρόσωπων ρημάτων και εκφράσεων είναι απαρέμφατο (π.χ. Χαλεπὸν ἐστὶ πατρὶ καὶ μητρὶ στερηθῆναι.) ή δευτερεύουσα πρόταση, ειδική / πλάγια / ενδοιαστική: (π.χ. Φὸβος ἐστὶ μὴ οἱ πολὲμιοι ἐπὶωσι.)

ΥΠΟΚΕΙΜΕΝΟ ΤΟΥ ΑΠΑΡΕΜΦΑΤΟΥ
1. Τίθεται σε ΟΝΟΜΑΣΤΙΚΗ, όταν είναι το ίδιο με το υποκείμενο του ρήματος, όταν δηλαδή έχουμε ΤΑΥΤΟΠΡΟΣΩΠΙΑ π.χ. ῾Ο Ξενοφῶν οὐκ ἐδὺνατο καθεὺδειν.	2. Τίθεται σε ΑΙΤΙΑΤΙΚΗ, όταν είναι διαφορετικό απο το υποκείμενο του ρήματος, όταν δηλαδή ὲχουμε ΕΤΕΡΟΠΡΟΣΩΠΙΑ π.χ. ᾿Αριαῖος ἔλεγε πολλοὺς εἶναι Πὲρσας ἑαυτοῦ βελτὶους (υποκείμενο του "εἶναι" —> η αιτιατική "Πὲρσας").

ΥΠΟΚΕΙΜΕΝΟ ΤΗΣ ΜΕΤΟΧΗΣ	ΠΑΡΑΔΕΙΓΜΑΤΑ
1. Η μετοχή συμφωνεί με το υποκείμενο της σε γένος, αριθμό και πτώση.	Θηραμὲνης ἀναστὰς ἔλεξε τοιὰδε.
2. Tο υποκείμενο της επιθετικής μετοχής είναι το άρθρο της.	Κῦρος ἐκὰλεσε τούς πολιορκοῦντας τὴν Μὶλητον.
3. Το υποκείμενο της κατηγορηματικής μετοχής σε πλάγια πτώση είναι αντικείμενο του ρηματικού τύπου απο το οποίο αυτή εξαρτάται.	Οἱ ῞Ελληνες ἑὼρων τοὺς Πὲρσας εἰς τὴν ᾿Αττικὴν εἰσιὸντας.
4. ΄Οταν το υποκείμενο της μετοχής συμβαίνει να είναι και υποκείμενο, αντικείμενο του ρήματος ή γενικά όρος της πρότασης, τότε η μετοχή συνάπτεται με το ρήμα , γι᾿ αυτό λέγεται ΣΥΝΗΜΜΕΝΗ.	Δὶκαια δρὰσας ἕξεις συμμὰχους τοὺς θεοὺς. Σπαρτιᾶται στρατευὸμενοι ἔθυον.
5. ΄Οταν όμως το υποκείμενο της δεν είναι όρος της πρότασης, τότε λέγεται ΑΠΟΛΥΤΗ. Η πτώση της απόλυτης μετοχής είναι : α) ΓΕΝΙΚΗ(για τα προσωπικά ρήματα), β) ΑΙΤΙΑΤΙΚΗ(για τα απρόσωπα ρήματα και τις απρόσωπες εκφράσεις).	῎Αρτι τῆς μάχης γεγενημένης βοηθοῦσιν ἄλλοι πελτασταί. ᾿Εξόν ἡμῖν ζῆν μὴ καλῶς, καλῶς αἱρούμεθα μᾶλλον τελευτᾶν.

---