Η ενότητα ξεκινάει με την εμφάνιση – επέμβαση της θεάς Ίριδας που ενεργεί, καθώς φαίνεται, με δική της πρωτοβουλία, αφού καμία ένδειξη δεν υπάρχει ότι έχει σταλεί από το Δία. Η επέμβασή της πραγματοποιείται με τη διαδικασία της ενανθρώπησης, αφού η θεά εμφανίζεται με τη μορφή της Λαοδίκης, κουνιάδας της Ελένης. Η επιλογή της Λαοδίκης δεν είναι τυχαία, καθώς υπάρχουν δύο στοιχεία που τη συνδέουν με την Ελένη : 1. η ομορφιά της˙ πρόκειται για την ωραιότερη κόρη του Πριάμου (αλλά και για την Ελένη γνωρίζουμε ότι ήταν πρότυπο ομορφιάς) και 2. και η Λαοδίκη διατηρούσε παράνομη σχέση με τον Ακάμαντα, αρχηγό των Θρακών, όταν αυτός επισκέφθηκε την Τροία για διαπραγματεύσεις πριν από την έναρξη του πολέμου (και η Ελένη βρίσκεται στην Τροία, αφού εγκατέλειψε το σύζυγό της Μενέλαο για χάρη του Πάρη). Η Ίρις-Λαοδίκη βρίσκει την Ελένη να υφαίνει υφαντό με θέμα τους «πολέμους» Αχαιών-Τρώων (έκφραση). Η ενασχόληση της Ελένης με αυτό το θέμα δηλώνει είτε την ενοχή που νιώθει για τον πόλεμο είτε την περηφάνεια της για έναν πόλεμο που γίνεται για χατίρι της. Η Λαοδίκη παρακινεί την Ελένη να βγει και να παρακολουθήσει απ΄ τα τείχη τη μονομαχία Μενέλαου-Πάρη που γίνεται για χάρη της.
Γιατί όμως είναι απαραίτητη η παρουσία της Ελένης στα τείχη; Η Ελένη είναι το έπαθλο της μονομαχίας και το έπαθλο πρέπει πάντα να βρίσκεται στο χώρο της μονομαχίας, για να εκτιμήσει την αξία του αυτός που αγωνίζεται γι΄ αυτό. Επιπλέον, η Ελένη εμφανίζεται ως αφορμή του πολέμου, ενός πολέμου που δικαιολογείται μέσα από το θαυμασμό των γερόντων για την ομορφιά της. Η Ίρις-Λαοδίκη της εμπνέει νοσταλγία για τον άνδρα της, την πατρίδα της και τους γονείς της και η Ελένη αποφασίζει να ανεβεί στα τείχη, αφού λαμβάνει όλα τα απαραίτητα μέτρα : καλύπτει το κεφάλι της με κάλυμμα και με τη συνοδεία δύο υπηρετριών (όπως ταιριάζει στην αριστοκρατική της καταγωγή) ανεβαίνει στον πύργο των Σκαιών Πυλών. Και ακολουθεί η λεγόμενη τειχοσκοπία, δηλ. η παρατήρηση του στρατοπέδου από τα τείχη.
Τόσο η τειχοσκοπία όσο και η μονομαχία που ακολουθεί δεν αποτελούν κομμάτι της παράδοσης, αλλά επινοήσεις του ποιητή που εξυπηρετούν τους στόχους του. Με την τειχοσκοπία εξυπηρετούνται οι ακόλουθοι στόχοι :
Ø Παρουσιάζονται σημαντικοί Αχαιοί και Τρώες αρχηγοί κι έτσι ο ποιητής δημιουργεί την εντύπωση ότι ο πόλεμος βρίσκεται στην αρχή του, ενώ δεν ισχύει κάτι τέτοιο.
Ø Ο ποιητής απομακρύνει τον ακροατή από το αχαϊκό στρατόπεδο και του προσφέρει μια συνολική εικόνα-άποψη της Τρωικής πεδιάδας που λειτουργεί ως πεδίο μάχης
Ø Η τειχοσκοπία καλύπτει το χρόνο που απαιτείται για τον κήρυκα που έχει σταλεί να καλέσει τον Πρίαμο στο χώρο της μονομαχίας, προκειμένου να συμφωνηθούν οι όροι της μονομαχίας και να επιβεβαιωθούν με όρκο
Ø Η τειχοσκοπία αποτελεί και επιβράδυνση που εντείνει την αγωνία των ακροατών, καθώς καθυστερεί η μονομαχία.
Μετά την άφιξη της Ελένης στα τείχη γίνεται η παρουσίαση των Τρώων αρχηγών που δε συμμετέχουν στη μάχη λόγω ηλικίας, αλλά είναι δεινοί ρήτορες. Αυτοί εκφράζουν το θαυμασμό τους για την ομορφιά της Ελένης και δικαιολογούν με αυτόν τον τρόπο τον πόλεμο Αχαιών – Τρώων. Ταυτόχρονα όμως δηλώνουν πως είναι προτιμότερο να φύγει από την πόλη τους, γιατί μπορεί να φέρει μεγάλη συμφορά στους Τρώες. Σε αντίθεση με τους Τρώες γέροντες ο Πρίαμος σπεύδει να απαλλάξει την Ελένη από κάθε ευθύνη και να τη μεταφέρει στους θεούς, εκδηλώνοντας απαράμιλλη ευγένεια, καλοσύνη και πατρική στοργή προς την Ελένη. Απέναντι, λοιπόν, στους γέροντες που εκφράζουν μάλλον τη γενική στάση-θέση των Τρώων απέναντι στην Ελένη τοποθετείται ο Πρίαμος που αποτελεί την εξαίρεση. Και αφού την καθησυχάσει, την καλεί να παρουσιάσει αρχικά τον Αγαμέμνονα και στη συνέχεια και άλλους μεγάλους Αχαιούς ήρωες όπως ο Οδυσσέας, ο Αίας κι ο Ιδομενέας. Η αξία των ηρώων μεγεθύνεται, καθώς επαινούνται από τον εχθρό. Ο Πρίαμος εντυπωσιάζεται από το ωραίο και μεγαλόπρεπο παράστημα του Αγαμέμνονα και η Ελένη ενισχύει το θαυμασμό του Πρίαμου τονίζοντας την μεγάλης εμβέλειας εξουσία του Αγαμέμνονα, την αξία του ως βασιλιά και την ανδρεία του ως πολεμιστή. Στην αρχή του λόγου της όμως η Ελένη ανταποδίδει το σεβασμό και την εκτίμηση του πεθερού της, αλλά αυτό που κυρίως εντυπωσιάζει είναι η όλη στάση της για τη θέση στην οποία βρίσκεται. Είναι ξεκάθαρο ότι ντρέπεται κι έχει μετανιώσει για τη φυγή της από τις Μυκήνες (λέει ότι θα προτιμούσε το θάνατο) και εκφράζει νοσταλγία για το σύζυγό της, τους φίλους της, την πατρίδα της και την κόρη της. Στο έπος η Ελένη δεν είναι το άβουλο πλάσμα του μύθου που γνωρίζουμε. Λειτουργεί ως προσωπικότητα με θέληση. Μολονότι γίνεται – χωρίς τη θέλησή της – το έπαθλο της μονομαχίας Πάρη-Μενέλαου, δείχνει να αναλαμβάνει τις ευθύνες της και να μετανιώνει για τις επιλογές της : δηλώνει την προτίμησή της για το θάνατο, αλλά και την επιθυμία της να γυρίσει στην πατρίδα της και τους δικούς της. Με τον Όμηρο διαμορφώνεται η νέα εικόνα της Ελένης που ανατρέπει την παράδοση. Επιπλέον, αυτό είναι το μοναδικό σημείο στο οποίο ο ποιητής κάνει αναφορά στην ομορφιά της της Ελένης και μάλιστα χωρίς να την περιγράφει άμεσα ο ίδιος.
Ο Πρίαμος διακόπτει την Ελένη με την ερώτησή του για τον Οδυσσέα που ξεχωρίζει μέσα στο στράτευμα χάρη στο γεροδεμένο σώμα του και τις ανήσυχες κινήσεις του. Η Ελένη επιβεβαιώνει την πονηριά και την ευστροφία του ήρωα. Αλλά και ο Αντήνορας που παρεμβαίνει στη συζήτηση τονίζει με τη σειρά του τη δύναμη της σκέψης του ήρωα. Η επιλογή του Αντήνορα δεν είναι βέβαια καθόλου τυχαία. Ο Αντήνορας φιλοξένησε στο παρελθόν τον Οδυσσέα (όταν ακόμη γίνονταν διαπραγματεύσεις μεταξύ Αχαιών και Τρώων πριν από την έναρξη του πολέμου) και έγινε μάρτυρας της ευστροφίας του. Ο ίδιος αναγκάστηκε να τον φυγαδεύσει μυστικά, όταν οι Τρώες αποφάσισαν τον πόλεμο και ταυτόχρονα το θάνατο των Αχαιών διαπραγματευτών. Επιπλέον, ο Αντήνορας αναφέρεται και στο Μενέλαο που συνόδευε τον Οδυσσέα επαινώντας την ευφράδεια, τη συντομία, τη σαφήνεια και την ευστοχία του λόγου του. Επομένως, η παρέμβαση του Αντήνορα είναι αναγκαία και για την αναφορά στο Μενέλαο, μια και ούτε ο Πρίαμος ρωτάει την Ελένη για τον άντρα της από διακριτικότητα ούτε βέβαια και η Ελένη τολμάει να αναφέρει το όνομά του. Ακολουθεί αναφορά στην επιβλητική κορμοστασιά του Αίαντα και στον Ιδομενέα που παρομοιάζεται με θεό. Η Ελένη κλείνει το λόγο της εκφράζοντας τη λύπη της που δε βλέπει τα αδέλφια της ανάμεσα στους Αχαιούς ήρωες αποδίδοντας την απουσία τους στην ντροπή που τους προκάλεσε η φυγή της. Το γεγονός αυτό τονίζει με τρόπο τραγικό τη μοναξιά της Ελένης. Αγνοεί η δύστυχη ηρωίδα ότι τα αδέλφια της δε βρίσκονται πλέον στη ζωή. Στην πραγματικότητα η αναφορά στους Διόσκουρους γίνεται σκόπιμα για να βρει την ευκαιρία η Ελένη να αναφερθεί άλλη μία φορά στη μοίρα της οικτίροντάς την και να κλείσει έτσι το λόγο της όπως τον ξεκίνησε (κυκλικό σχήμα).
Δεν υπάρχουν σχόλια:
Δημοσίευση σχολίου