Η απάντηση του Αχιλλέα ξεκινάει με μία παράδοξη διπλή προσφώνηση προς τον Αγαμέμνονα. Η πρώτη είναι τιμητική (ένδοξε Ατρείδη), αλλά η δεύτερη (περισσά φιλόπλουτε=άπληστε) έρχεται να ανατρέψει την πρώτη. Ο Αχιλλέας είναι ολοφάνερα ενοχλημένος απ΄ την στάση του Αγαμέμνονα. Ξεκαθαρίζει στον αρχιστράτηγο ότι δεν υπάρχουν άλλα λάφυρα διαθέσιμα ούτε και είναι δυνατό να ξαναγίνει μοίρασμα των λαφύρων. Όμως του υπόσχεται ότι η αμοιβή του θα είναι τετραπλή μετά την άλωση της Τροίας. Ο λόγος του Αχιλλέα δεν είναι διόλου επιθετικός ή εριστικός, αντιθέτως είναι ήπιος και στηριγμένος σε λογικά και αντικειμενικά επιχειρήματα. Επιπλέον , με τη χρήση του α΄ πληθυντικού προσώπου ο Αχιλλέας μιλάει ως εκπρόσωπος ολόκληρου του στρατεύματος διαλύοντας οποιαδήποτε υποψία προσωπικής αντιπαράθεσης. Δεν αισθάνεται ακόμη να απειλείται σε προσωπικό επίπεδο. Ο Αγαμέμνονας θεωρεί ότι η υπόσχεση του Αχιλλέα δεν είναι τίποτα άλλο παρά προσπάθεια εξαπάτησής του, ενώ ταυτόχρονα αναγνωρίζει την αξία (=τη γενναιότητα) του ήρωα. Όμως εμμένει πεισματικά στην αξίωσή του να του δοθεί ισάξιο αντάλλαγμα-δώρο για την επιστροφή της Χρυσηίδας, ακόμη κι αν αυτό σημαίνει ότι θα πρέπει να το στερήσει είτε από τον Αχιλλέα από τον Αίαντα ή από τον Οδυσσέα. Χαρακτηριστική η σειρά με την οποία αναφέρει τους ήρωες : δεν αποκλείονται και τα λάφυρα των δύο άλλων ηρώων, αλλά πρώτος μνημονεύεται ο Αχιλλέας. Πανούργος ο Αγαμέμνονας επιλέγει κινήσεις διπλωματικής τακτικής που φορτίζουν συναισθηματικά τόσο τον Αχιλλέα όσο και τους αναγνώστες. Με το ένα χέρι ρίχνει το γάντι στον Αχιλλέα και με το άλλο το παίρνει πίσω. Εκεί που αρχίζει να τον προκαλέι αναβάλλει τη συζήτηση γι΄ αργότερα και την επόμενη στιγμή προτείνει την αποστολή πρεσβείας στο Χρύση με πιθανούς επικεφαλής τον Αίαντα, τον Ιδομενέα, τον Οδυσσέα και φυσικά τον Αχιλλέα. Με αντίστροφη σειρά τώρα αναφέρονται οι ήρωες, για να μείνει τελευταίος ο Αχιλλέας και να δοθεί η ευκαιρία στον Αγαμέμνονα να τον απομονώσει απ΄ τους άλλους αποκαλώντας τον «τρομερό και μόνο» (κυριολεκτικά ή ειρωνικά; Είναι μοναδικός στο είδος του και γι΄ αυτό ο πλέον κατάλληλος για την αρχηγία της αποστολής, φαίνεται να εννοεί ο Αγαμέμνονας). Διπλή η προσβολή που απευθύνει στον Αχιλλέα : στέρηση του λαφύρου του και συμμετοχή στην πρεσβεία που θα ζητήσει εξιλέωση για κάτι που ο ίδιος δεν διέπραξε. Ο Αγαμέμνονας μεταφέρει ξεκάθαρα πια την αντιπαράθεση σε προσωπικό επίπεδο κι ενώ δίνει την εντύπωση ότι θέλει να αποφύγει τη σύγκρουση, αποδεικνύεται ότι στην πραγματικότητα την επιδιώκει. Ο Αχιλλέας είναι ήδη οργισμένος. Οι προσφωνήσεις που απευθύνει στον Αγαμέμνονα είναι εντελώς προσβλητικές («πανουργότατε»: σε υπερθετικό βαθμό και «ενδυμένο αναιδή» τον αποκαλεί), αλλά το σχόλιο που ακολουθεί δικαιολογεί το περιεχόμενό τους. Κανείς απ΄ τους Αχαιούς δε θα είναι πρόθυμος για ταξίδι ή πόλεμο κι εξηγεί το γιατί εστιάζοντας στον εαυτό του, αφού η υπόθεση γίνεται πλέον προσωπική. Υπενθυμίζει ότι για τον ίδιο δε συντρέχει κανένας προσωπικός λόγος συμμετοχής στον πόλεμο, αφού δεν έχει διαφορές με τους Τρώες˙ αντιθέτως, όλοι συμμετέχουν (επιστρέφει στον πληθυντικό ο Αχιλλέας), για να εκδικηθούν την προσβολή που έγινε στην οικογενειακή τιμή των Ατρειδών. Και χρησιμοποιώντας άλλους δύο δυνατούς χαρακτηρισμούς («αναίσχυντε» και «σκυλοπρόσωπε» : όλα τα επίθετα που χρησιμοποιούνται αναφέρονται στη θρασύτητα και κλιμακώνονται από το πιο ήπιο στο πιο έντονο) κατηγορεί ουσιαστικά τον Αγαμέμνονα για αχαριστία. Συμπληρώνει τις κατηγορίες του εις βάρος του Αγαμέμνονα λέγοντας ότι ποτέ δεν παίρνει ανταμοιβή άξια των κόπων του και καταλήγει απειλώντας ότι θα εγκαταλείψει το πεδίο της μάχης. Ο Αγαμέμνονας στην απάντησή του αποποιείται την ανωτερότητα του Αχιλλέα και μάλιστα τον προκαλεί να φύγει, για να του αποδείξει ότι δεν έχει την ανάγκη του κι ούτε προτίθεται να τον παρακαλέσει να μείνει για χάρη του. Μεταθέτει, λοιπόν, κάθε ευθύνη για ό,τι πρόκειται να ακολουθήσει αποκλειστικά στον Αχιλλέα (μπορείς να φύγεις, δε σε κρατάω με το ζόρι ούτε χρειάζεται να μένεις χαριστικά για μένα, του λέει, είσαι ελεύθερος να κάνεις ό,τι θέλεις). Έτσι θέλει να πείσει και τους υπόλοιπους Αχαιούς ότι δεν είναι αυτός που διώχνει τον Αχιλλέα από τη μάχη, αλλά ο ίδιος ο ήρωας επιλέγει να φύγει. Επιπλέον επικαλείται την παρουσία άλλων ηρώων για να τον «δοξάσουν» (το αποκορύφωμα της αλαζονείας), καθώς και τη συμμαχία του Δία. Ειρωνεία : ο Αγαμέμνονας προαισθανόμενος την αποχώρηση του Αχιλλέα προσπαθεί απεγνωσμένα να κρατήσει ακμαίο το ηθικό του στρατού του και πιθανώς και το δικό του, αλλά δε γνωρίζει ο δυστυχής ότι ο Δίας δε θα είναι για πολύ στο πλευρό του. Δηλώνει ανοιχτά το μίσος του για τον Αχιλλέα (αν και είναι βασιλιάς) και περνάει στην αντεπίθεση αποκαλώντας τον «φιλόνικο» (=καβγατζή). Με τον τρόπο αυτό και με την αποδοχή της απειλής του Αχιλλέα ουσιαστικά μεταθέτει την ευθύνη της σύγκρουσης στον Αχιλλέα και απαλλάσσει τον εαυτό του από οποιαδήποτε ενοχή. Δεν σταματά όμως εκεί : συνεχίζει να μειώνει τον Αχιλλέα αποδίδοντας την ανδρεία του στους θεούς και λέγοντας ότι η στάση του ήρωα μόνο την περιφρόνησή του μπορεί να προκαλέσει. Επισφράγισμα όλων αυτών είναι η ρητή δήλωσή του ότι ο ίδιος θα πάρει από την σκηνή του Αχιλλέα τη Βρισηίδα ως επίδειξη της δύναμής του και ως παράδειγμα αποτροπής οποιασδήποτε άλλης τάσης αμφισβήτησης της εξουσίας του. Χωρίς τις εκρήξεις οργής του Αχιλλέα και χωρίς το υβρεολόγιο που ο ήρωας χρησιμοποιεί, ο Αγαμέμνονας βρίσκει τρόπο για να οργανώσει αποτελεσματικά την επίθεσή του. Δεν υπάρχει πλέον καμία ελπίδα για συμφιλίωση.
Δεν υπάρχουν σχόλια:
Δημοσίευση σχολίου