Ο Αχιλλέας βρίσκεται σε δίλημμα, να σκοτώσει με το ξίφος του τον Αγαμέμνονα ή να αφήσει την οργή του να καταλαγιάσει. Την στιγμή που φαίνεται ότι έχει πάρει την απόφασή του επεμβαίνει η Αθηνά με παρότρυνση της Ήρας (επιφάνεια) και με μια αποτομη κίνηση τον εμποδίζει από την τολμηρή πράξη. Χαρακτηριστικό είναι ότι απουσιάζουν παρομοιώσεις, περιγραφές προετοιμασίας της θεάς και του ταξιδιού της. Δεν του απευθύνει το λόγο, αλλά τον αρπάζει από τα μαλλιά και προτού προφτάσει να πει ο,τιδήποτε η Αθηνά, ο Αχιλλέας της μιλάει πρώτος. Όλα γίνονται πολύ γρήγορα, γιατί δεν υπάρχει χρόνος για καθυστέρηση και η κατάσταση είναι εξαιρετικά κρίσιμη. Παραβιάζονται, λοιπόν, όλες οι τυπικότητες και τα καθιερωμένα. Δύο σημαντικές παρατηρήσεις μπορούν να γίνουν εδώ : Η πρώτη έχει να κάνει με τη θεϊκή επέμβαση και την ανθρώπινη ελευθερία. Παρότι η Αθηνά είναι αυτή που αλλάζει την απόφαση του Αχιλλέα, ο τελευταίος λόγος ανήκει στον ήρωα. Αποτελεί προσωπική επιλογή και ευθύνη η απόφαση στην οποία καταλήγει. Έχουμε, λοιπόν, συνδυασμό των δύο παραγόντων. Η δεύτερη παρατήρηση έχει να κάνει με το ρόλο της Αθηνάς ως από μηχανής θεού. Είναι γνωστό ότι ο από μηχανής θεός επεμβαίνει, όταν υπάρχει αδιέξοδο, προκειμένου να δώσει τη λύση. Εδώ ο Αχιλλέας αν και αρχικά βρίσκεται σε δίλημμα, έχει ήδη πάρει την απόφασή του, όταν εμφανίζεται η Αθηνά. Δεν είναι, λοιπόν, τόσο το αδιέξοδο στο οποίο καλείται να δώσει λύση η Αθηνά, όσο η κρισιμότητα της κατάστασης που επιβάλλει την επέμβασή της. Με την άμεση επέμβασή της, εξάλλου, εξυπηρετείται και η οικονομία του έργου, σύμφωνα με την οποία ο Αγαμέμνονας δεν πρέπει να πεθάνει. Ο λόγος του Αχιλλέα προς τη θεά είναι εξαιρετικά λιτός, χωρίς ιδιαίτερες προσφωνήσεις, με ύφος αυστηρό και απόλυτο. Σχεδόν αποπαίρνει τη θεά ζητώντας να μάθει το λογο της επίσκεψής της και ταυτόχρονα δίνοντας ο ίδιος μια πιθανή απάντηση : «Ήρθες να δεις την αδικία του Αγαμέμνονα και την τιμωρία του για την έπαρσή του;» Δηλώνει ξεκάθαρα τα μελλοντικά του σχέδια για τον Αγαμέμνονα. Η θεά χωρίς τις καθιερωμένες προσφωνήσεις ανακοινώνει αμέσως τον σκοπό της επίσκεψής της συμπληρώνοντας με τον όρο «εάν μ΄ ακούσεις». Ανακοινώνει επίσης στον Αχιλλέα ότι την έστειλε η Ήρα που αγαπά εξίσου και τους δύο ήρωες. Με τον τρόπο αυτό προσπαθεί να προλάβει οποιαδήποτε ενέργεια του Αχιλλέα χρησιμοποιώντας ένα επιχείρημα αρκετά πειστικό για τον ίδιο. Τον προτρέπει να αφήσει στην άκρη το ξίφος του και να περιοριστεί στα λόγια. Και για να μετριάσει ακόμη περισσότερο τον πόνο από αυτό που του ζητάει, του υπόσχεται πολύ καλύτερες αμοιβές στο μέλλον ως εξαγορά της προσβολής που του γίνεται τώρα. Αξιοσημείωτο είναι ότι η Αθηνά δε χρησιμοποιεί λογικά επιχειρήματα για να πείσει τον Αχιλλέα ούτε προσπαθεί να του επιβάλλει τη θέληση των θεών. Ο Αχιλλέας δέχεται να υπακούσει στο θέλημα των θεών, αλλά ξεκαθαρίζει ότι το κάνει από σεβασμό κι όχι γιατί έχει καταλαγιάσει η οργή του. Υπενθυμίζει όμως στη θεά ότι η υπακοή στους θεούς σημαίνει μελλοντική ανταπόδοση (προσημαίνεται εδώ το αίτημα που θα διατυπώσει αργότερα στη μητέρα του Θέτιδα). Εγκαταλείπει, λοιπόν, την ιδέα να σκοτώσει τον Αγαμέμνονα, τουλάχιστον προς το παρόν, και η Αθηνά αναχωρεί για τον Όλυμπο ευχαριστημένη. Όμως ο Αχιλλέας πρέπει να εκτονώσει την οργή του κι έτσι απευθύνεται ξανά στον Αγαμέμνονα με τους γνωστούς υβριστικούς χαρακτηρισμούς που έχουν να κάνουν με την αναίδειά του και τη δειλία του. Για μια ακόμη φορά αναφέρεται στην προσβολή της τιμής κατηγορώντας τον Αγαμέμνονα ότι αρέσκεται να τιμωρεί όποιον του αντιμιλά με την στέρηση των λαφύρων. Επανέρχεται, λοιπόν, το ζήτημα της απληστίας που οδηγεί σε προσβολή της τιμής και συνιστά αδικία. Είναι η δεύτερη φορά που ο Αχιλλέας μιλάει για την τιμή με όρους δικαίου. Κι αφού έχει διατυπώσει την κατηγορία για παθητικότητα και αδράνεια για τους υπόλοιπους Αχαιούς, προχωράει στη μοναδική επιλογή που του έμεινε : δίνει έναν πολύ ισχυρό όρκο (σχήμα αδυνάτου : το περιεχόμενο του όρκου μπορεί να αναστραφεί, μόνο αν αλλάξουν οι νόμοι της φύσης) κρατώντας το σκήπτρο που λειτουργεί ως σύμβολο δικαστικής εξουσίας και ταυτόχρονα ως δικαίωμα λόγου. Το παράδοξο είναι ότι μετά το πρώτο μέρος του όρκου δεν ακολουθεί η φυσική συνέχεια που θα ήταν η αποχώρηση του Αχιλλέα από το στρατόπεδο, αλλά η συνέπεια αυτής της αποχώρησης που είναι η κατάσταση , στην οποία θα περιέλθουν οι Αχαιοί κι ο Αγαμέμνονας, όταν λείψει ο Αχιλλέας (προοικονομία). Τελειώνοντας τον όρκο του πετάει κάτω το σκήπτρο δηλώνοντας δύο πράγματα : εάν το σκήπτρο θεωρηθεί ως το δικαίωμα λόγου, η κίνηση του Αχιλλέα δηλώνει την παραίτησή του από οποιαδήποτα συμμετοχή στα κοινά. Εάν πάλι θεωρηθεί ως το σύμβολο της δικαιοσύνης, δηλώνει ότι δεν υπάρχει δικαιοσύνη.
Δεν υπάρχουν σχόλια:
Δημοσίευση σχολίου